Triduum Paschalne

Utworzono: 16-04-14

 

SZCZYT ROKU LITURGICZNEGO

Czas czterdziestodniowego przygotowania do Paschy dobiega końca. Przed nami najważniejsza chwila roku: doroczna pamiątka męki, śmierci  i zmartwychwstania Chrystusa. Najważniejsze Święto, nie mające sobie równego. Starożytni chrześcijanie mówili o nim Sollemnitas sollemnitatis – uroczystość uroczystości. Dlatego ostatni Sobór polecił przywrócić Triduum Paschalnemu taką przejrzystość, aby było wyraźnie widać, że jest ono najważniejszym obchodem chrześcijańskim i szczytem całego roku.

Już coraz rzadszym, ale jeszcze spotykanym błędem jest twierdzenie, że Triduum jest przygotowaniem do Świąt Zmartwychwstania. Niewątpliwie przyczynia się do tego fakt, że dla wielu ludzi dopiero niedziela jest dniem wolnym od pracy, pozwalającym nacieszyć się świętowaniem. To błędne spojrzenie powoduje, że dla niektórych Triduum, to czwartek, piątek i sobota. Tymczasem dzień Wielkiego Czwartku należy jeszcze do Wielkiego Postu. Triduum to piątek, sobota i niedziela. To jak mówił św. Augustyn trzy dni, w które świętujemy misterium Chrystusa Umęczonego, Pogrzebanego i Zmartwychwstałego. Ostatni dzień Triduum, który rozpoczyna się Wigilią Paschalną, należy jednocześnie do pięćdziesięciu dni wielkanocnych radości. Tak więc Święte Triduum Paschalne rozpoczyna się w wieczór Wielkiego Czwartku Mszą Wieczerzy Pańskiej, a kończy w wieczór Niedzieli Zmartwychwstania, uroczystymi Nieszporami.

 

WIELKI CZWARTEK WIECZERZY PAŃSKIEJ

Msza Wieczerzy Pańskiej (godzina 18.00) sprawowana jest w porze, kiedy Pan Jezus zasiadł do wieczerzy ze swoimi uczniami. Przypomina ową Ostatnią Wieczerzę, kiedy to Jezus, tej nocy, której był wydany, umiłował swoich na świecie do końca i ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i swoją krew oraz nakazał apostołom i ich następcom w kapłaństwie, aby Je ofiarowali.

Przystępując do celebrowania Wieczerzy Pańskiej wchodzimy w misterium krzyża. Uobecniamy na ołtarzu w sposób bezkrwawy ofiarę, której doroczną pamiątkę będziemy obchodzić w wielkopiątkowe popołudnie.

Podczas tej Mszy ma miejsce obrzęd umywania nóg dwunastu mężczyznom. Wskazuje on na ścisły związek między Eucharystią i miłością, do której Sakrament ten uzdalnia i zobowiązuje.

Po Komunii kapłan przenosi puszkę z Najśw. Sakramentem  do kaplicy przechowania. W tym czasie śpiewa się hymn Sław języku, tajemnicę, którego autorem jest św. Tomasz z Akwinu. Streszcza on opis ziemskiej drogi Jezusa, podkreśla tożsamość przemienionego chleba i wina z Panem i wzywa do uwielbienia Eucharystii jako sakramentu Nowego Przymierza.

Po liturgii lektorzy obnażają ołtarz z obrusów.

 

WIELKI PIĄTEK MĘKI PAŃSKIEJ

Stolica Apostolska zaleca sprawowanie Godziny Czytań i Jutrzni w Wielki Piątek Męki Pańskiej i w Wielką Sobotę (w Konkatedrze piątek i sobota – godzina 8.00). Oficjum to, nazwane niegdyś «Ciemną Jutrznią», winno otrzymać właściwe miejsce w pobożności wiernych, bo pomaga ono w nabożnej kontemplacji męki, śmierci i pogrzebu Pana w dorocznym oczekiwaniu na Jego zmartwychwstanie.

Wielkopiątkowa Liturgia Męki Pańskiej (godzina 18.00), celebrowana w szatach koloru czerwonego, rozpoczyna się procesją do zupełnie obnażonego ołtarza, przed którym wszyscy klękają, a celebrans i diakoni padają na twarz. Taka forma aktu pokuty, zwana prostracją, wyraża upokorzenie „człowieka ziemskiego”, jego kondycję oraz smutek i cierpienia Kościoła.

Liturgię słowa, podczas której słyszymy opis męki Chrystusa według św. Jana, kończą Orationes sollemnes, czyli uroczysta modlitwa powszechna, zbudowana z 10 wezwań.

Kulminacyjny moment liturgii wielkopiątkowej stanowi obrzęd ukazania i adoracji drzewa krzyża. Tego dnia oddajemy krzyżowi taką samą cześć jak Najśw. Sakramentowi, przyklękając przed nim.

W formie pierwszej (przyjętej w Konkatedrze) usługujący przynoszą do ołtarza zasłonięty krzyż, przy którym akolici niosą zapalone świece. Kapłan bierze krzyż i odsłania jego górną część. Następnie ukazuje krzyż ludowi śpiewając wezwanie Oto drzewo Krzyża, na które lud odpowiada Pójdźmy z pokłonem i klęka na kolana adorując krzyż w ciszy. Następnie kapłan odsłania prawe ramię krzyża, a wreszcie cały krzyż, za każdym razem powtarzając śpiew i adorację. Teraz zanosi się krzyż na miejsce między prezbiterium i nawą, a po jego bokach umieszcza świece. Następuje indywidualna adoracja, która polega na przechodzeniu procesjonalnym przed krzyżem. Każdy oddaje cześć krzyżowi przez przyklęknięcie albo ucałowanie.

Pod koniec adoracji akolici nakrywają ołtarz obrusem, umieszczają na nim korporał i mszał. Diakon przynosi Najśw. Sakrament krótszą drogą z miejsca przechowania na ołtarz. Kapłan podchodzi do ołtarza i rozpoczyna obrzędy Komunii Świętej od Modlitwy Pańskiej.

Po przyjęciu Komunii Świętej przez kapłanów i lud, zanosi się Najśw. Sakrament do  Grobu Pańskiego. Zwyczaj ten, znany od X wieku, podtrzymywany jest już tylko w Polsce oraz niektórych miejscowościach Bawarii, Austrii i Węgier.

Po zakończeniu liturgii ponownie obnaża się ołtarz i odsłania pozostałe krzyże w kościele. W prezbiterium pozostawia się krzyż z czterema świecami, aby przynajmniej dwie paliły się przy nim aż do zamknięcia kościoła.

 

WIELKA I ŚWIĘTA SOBOTA

Przez cały dzień Wielkiej Soboty Kościół powstrzymuje się od sprawowania Eucharystii. Jest to dzień uwielbienia Chrystusa umęczonego za nas i złożonego do grobu. Świętą Sobotę wypełnia pełna powagi cisza. W starożytności był to dzień ścisłego postu, przez który wierni przygotowywali się do właściwego przeżycia Wigilii Paschalnej. Obecnie post jest jedynie zalecany. Powinniśmy go ofiarować w intencji katechumenów, mających w nadchodzącą noc przyjąć sakramenty chrześcijańskiego wtajemniczenia. Zgodnie z tradycją wierni przynoszą w ciągu dnia pokarmy przeznaczone na stół wielkanocny, aby je pobłogosławiono.

 

NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO

WIELKA NOC

Wigilia Paschalna, o której św. Augustyn powiedział, że jest mater omnium vigiliarum, jest najważniejszą liturgią Triduum Paschalnego i całego roku liturgicznego. Wigilia paschalna jest kluczem do zrozumienia, czym jest Kościół, zrodzony z wiary i sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. Jest najlepszą szkołą formacji. Zgodnie z bardzo dawną tradycją ta noc winna być czuwaniem na cześć Pana (por. Wj 12, 42). Wierni posłuszni upomnieniu Ewangelii (por. Łk 12, 35), trzymając w rękach zapalone świece, powinni być podobni do ludzi oczekujących swego Pana, aby gdy powróci, zastał ich czuwających i zaprosił ich do swego stołu.

Porą sprawowania Wigilii Paschalnej jest noc (w Konkatedrze godzina 20.00). Jest to pierwsza Msza Niedzieli Zmartwychwstania. Przed samym rozpoczęciem Wigilii wygasza się w kościele światła, a przed świątynią rozpala ognisko. Liturgia składa się z czterech części: po krótkim obrzędzie światła (jest to pierwsza część Wigilii), Kościół święty rozważa wielkie dzieła, jakich Pan Bóg dokonał od początku dla swego ludu i wyraża ufność w słowo i obietnice Boże (część druga, czyli liturgia słowa); następnie wraz ze swymi nowymi członkami, odrodzonymi w chrzcie (część trzecia), zostaje zaproszony do stołu, który Pan przygotował Kościołowi, jako upamiętnienie jego śmierci i zmartwychwstania, w oczekiwaniu na jego przyjście (część czwarta). Niech nikt samowolnie nie zmienia tego porządku liturgicznego.

Przy rozpalonym ognisku kapłan  pozdrawia wiernych i błogosławi ogień. Następnie na paschale żłobi rylcem krzyż, nad krzyżem grecką literę Alfa, pod krzyżem literę Omega, a na czterech polach między ramionami krzyża cyfry bieżącego roku. Przez wiele wieków Wigilia Paschalna rozpoczynała nowy rok kalendarzowy. Na nakreślonym krzyżu kapłan umieszcza pięć symbolicznych gwoździ, nawiązujących do pięciu ran Zbawiciela. Po takim przygotowaniu paschału zapala się go od nowego ognia. Po nałożeniu kadzidła wyrusza procesja. Na jej czele idzie diakon z płonącym paschałem, który zatrzymuje się w trzech miejscach: przy drzwiach kościoła, pośrodku świątyni i w prezbiterium, i śpiewa: Światło Chrystusa, a lud odpowiada: Bogu niech będą dzięki. W czasie drogi wierni zapalają od paschału swoje świece. Po trzecim śpiewie zapala się wszystkie światła w świątyni, umieszcza paschał pośrodku prezbiterium lub przy ambonie i nakłada kadzidło jak przed Ewangelią.

Teraz następuje śpiew Orędzia paschalnego, zwanego Exultet.

Zasadniczą częścią Wigilii Paschalnej jest czytanie słowa Bożego i medytacja nad nim.

Lekcjonarz podaje aż dziewięć czytań. Siedem ze Starego Testamentu i dwa z Nowego. Po każdym z czytań śpiewa się Psalm responsoryjny i odmawia modlitwę. Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu zapala się świece ołtarzowe. Następnie kapłan intonuje hymn Chwała, który wszyscy podejmują. W czasie śpiewu biją dzwony.

Po odczytaniu Epistoły (List św. Pawła do Rzymian) wszyscy wstają a kapłan uroczyście intonuje trzykrotne Alleluja, za każdym razem podnosząc głos. Wszyscy powtarzają śpiew, a następnie psalmista śpiewa psalm i lud powtarza Alleluja.

Po Ewangelii i homilii następuje liturgia chrzcielna. Uwaga uczestników przenosi się teraz na źródło chrzcielne. Jest to miejsce, w którym Pascha Chrystusa stała się naszą Paschą w znaku wody i w wyznaniu wiary. Źródło to jest jednocześnie grobem grzechów i łonem matczynym, z którego rodzi się życie. W zależności od zorganizowania przestrzeni liturgicznej, ta część odbywa się albo przy chrzcielnicy, albo w prezbiterium, w którym ustawia się naczynie z wodą do pobłogosławienia.

Po śpiewie litanii do Świętych kapłan staje przed naczyniem z wodą i śpiewa nad wodą błogosławieństwo. Prosi w nim Boga, aby wejrzał na swój Kościół i otworzył mu nowe źródło chrzcielne. Błaga, aby woda przyjęła łaskę Ducha Świętego i aby wszyscy pogrzebani przez chrzest w śmierci Chrystusa, razem z Nim powstali do nowego życia. Na ostatni fragment błogosławieństwa wstawia się paschał do wody. Po zakończeniu błogosławieństwa całe zgromadzenie uwielbia Boga, śpiewając aklamację Chwała Ojcu.

Celebrans udziela teraz katechumenom (jeśli są) sakramentów wtajemniczenia: chrztu i bierzmowania.

Cały Wielki Post był czasem przygotowania do paschalnego odnowienia łask chrztu świętego. Jest to bardzo ważna chwila tej nocy, która jest jakby wspólną rocznicą chrztu dla wszystkich chrześcijan. Przez zmartwychwstanie Chrystusa wszyscy powstaliśmy do nowego życia. Wszyscy zgromadzeni zapalają jeszcze raz przyniesione świece i odpowiadając na pytania kapłana odnawiają przyrzeczenia. Podczas śpiewu kapłan kropi zgromadzonych wodą. Opuściwszy wyznanie wiary, odmawia się Modlitwę powszechną, w której nowo ochrzczeni uczestniczą po raz pierwszy.

Ostatnią i najważniejszą część Wigilii Paschalnej – jej serce - stanowi Eucharystia. Kościół przystępuje do najbardziej znaczącego dziękczynienia, jakie składa Ojcu za zbawczą śmierć i zmartwychwstanie Jego Syna. Pascha jest momentem, z którego wzięła początek prawdziwa Eucharystia.

 

DZIEŃ NIEDZIELI

Rezurekcja (w Konkatedrze godzina 6.00) to zwyczaj Polski, podtrzymywany od XIV wieku. Jest to procesja na cześć zmartwychwstania; sposób ogłoszenia światu radosnej nowiny o tym, że szatan, grzech i śmierć zostały zwyciężone. Na czele procesji niesie się krzyż przyozdobiony czerwoną stułą. Kościół obchodzi się raz lub trzy razy. Po powrocie następuje śpiew hymnu Ciebie Boga wysławiamy, modlitwa oraz błogosławieństwo.

Niedziela Zmartwychwstania jest trzecim dniem Triduum Paschalnego, a równocześnie pierwszym dniem Pięćdziesiątnicy Paschalnej. W ciągu dnia celebruje się drugą Mszę wielkanocną. Jest to przecież dzień, który Pan uczynił. Dzień, który nadaje sens wszystkim dniom roku i jest wśród nich najważniejszym.

Triduum Paschalne kończą uroczyste Nieszpory, zwane chrzcielnymi.